Informacje publiczne

Pod pojęciem informacji publicznej rozumie się każdą informację w zakresie działalności organów władzy publicznej, będącą w posiadaniu władz publicznych a także informacje dotyczące sfery faktów. Do informacji ze sfery faktów należą dokumenty wytworzone przez organy władzy publicznej i podmioty niebędące organami administracji publicznej, treści wystąpień, opinii i ocen przez nie dokonywanych, niezależnie do jakiego podmiotu są one kierowane i jakiej sprawy dotyczą.

Każdy obywatel posiadający obywatelstwo, ma prawo dostępu informacji, co rozumiane jest w zakresie jednego z podstawowych praw człowieka.

Podstawowym aktem prawnym regulującym dostęp do informacji publicznej w Polsce jest ustawa z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej. Według niniejszej ustawy każdy obywatel ma prawo do:

  • uzyskania informacji publicznej, w tym informacji przetworzonej,
  • wglądu do dokumentów urzędowych,
  • dostępu do posiedzeń kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów.

Informacja jest najczęściej wydawana przez rząd, lecz może być również informacją upublicznioną przez sądy i inne instytucje. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej uwzględnia zapisy regulujące pozyskiwanie informacji publicznych w art. 61.

Informowanie obywateli można realizować w sposób:

  • czynny – poprzez wydawanie informacji powszechnie dostępnej
  • bierny – przy udzielaniu informacji na wniosek.

Informowanie obywateli w sposób czynny odbywa się np. poprzez zawarcie informacji w Biuletynie Informacji Publicznej (BIP) danej instytucji. Jednakże, jeśli potrzebna informacja nie została upubliczniona w ten sposób, możliwe jest jej pozyskanie za pomocą wystosowania wniosku.

Przydatną informacją przy składaniu wniosku jest fakt, iż osoba składająca wniosek nie ma obowiązku wyjaśnienia, kim jest, oraz powodu chęci zapoznania się z informacją. Wniosek może mieć dowolną formę tzn., że może być dostarczony do organu posiadającego informację w sposób wygodny dla obywatela: w drodze mailowej, pocztowej, za pomocą wypełnienia elektronicznego formularza; może być napisany elektronicznie, odręcznie lub zeskanowany.

Konieczne jest zawarcie we wniosku dokładnego określenia informacji, jakiej obywatel chce uzyskać, drogi jej uzyskania (np. mailowo) oraz formy jej uzyskania (np. skanu). Ważne jest szczególnie dokładne określenie informacji, ponieważ osoba sprawdzająca wniosek może nie zrozumieć intencji wnioskodawcy i udostępnić inne dane, niż w rzeczywistości były potrzebne, lub, w rzadkich przypadkach, wykorzystać nieścisłości do nieudzielenia informacji.

Częstą możliwością pozornie usprawniającą obywatelowi złożenie wniosku jest dostępny gotowy formularz. Jednakże należy być świadomym, że jeśli podmiot zobowiązany wymaga od obywatela wypełnienia informacji w zakresie danych osobowych dotyczących miejsca zamieszkania i innych prywatnych danych niebędących niezbędnymi do przesłania wnioskodawcy informacji, czynność ta jest niezgodna z prawem.

Źródło: maszglos.pl, bip.gov.pl

Jakie informacje podlegają udostępnianiu?

Informacjami, do których wglądu ma każdy obywatel są informacje o:

  • organach władzy publicznej – w tym o ich statusie prawnym, organizacji, kompetencjach, majątku, osobach sprawujących w nich funkcje i ich kompetencjach;
  • zasadach funkcjonowania organów władzy publicznej – w tym o sposobach załatwiania spraw, stanie przyjmowanych spraw i kolejności ich załatwiania, prowadzonych rejestrach, ewidencjach i archiwach;
  • polityce władz – w tym o zamierzeniach, projektach aktów normatywnych, programach dotyczących realizacji zadań publicznych;
  • danych publicznych – w tym dokumenty urzędowe, stanowiska w sprawach publicznych zajęte przez funkcjonariuszy publicznych, treść wystąpień i ocen dokonywanych przez organy władzy publicznej, informacja o stanie państwa;
  • majątku publicznym.

Z każdych obrad i posiedzeń kolegialnych należy sporządzać stenogramy lub protokoły. Za nie udostępnienie informacji publicznej ustawa przewiduje grzywnę, karę ograniczenia lub pozbawienia wolności do roku.

Biuletyn Informacji Publicznej

Biuletyn Informacji Publicznej (BIP) to strona internetowa od której powinno się rozpocząć poszukiwania informacji publicznej. Informacje zamieszczone w BIP powinny posiadać adnotację kiedy i przez kogo zostały wytworzone i  opublikowane.  Znajdują się tam również wszystkie informacje o modyfikacjach w dokumencie. Strona BIP powinna posiadać wyszukiwarkę do łatwego dostępu i segregowania informacji. W BIP informacje podawane są czytelnie, rzeczowo, bez opinii i analiz interpretacyjnych.

Jeśli informacje znajdujące się w BIP nie zadowalają czytelnika, lub jeśli danej informacji nie ma, należy wystosować prośbę o pomoc z odnalezieniu dokumentu, lub udostępnieniu informacji. Jeśli pytający zostanie odesłany z powrotem do strony BIP to powinien zostać poinformowany o dokładnej lokalizacji pliku – ścieżce dostępu, linku, a nie do głównej strony BIP.

Udział w posiedzeniach

Oprócz złożenia wniosku o dostęp do informacji, lub szukania informacji publicznej z Biuletynie Informacji Publicznej, najbardziej rzetelnym sposobem pozyskania informacji jest osobisty udział w posiedzeniach rad gmin i miast oraz w posiedzeniach komisji.

Uczestniczenie w sesjach rad gmin, posiedzeniach komisji i zebraniach wiejskich jest obywatelskim prawem i przywilejem – mówi o tym chociażby art. 61 Konstytucji RP.

Co więcej, obywatel ma możliwość wstępu na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów, z możliwością rejestracji dźwięku lub obrazu. Według przytoczonej już wcześniej ustawy z dnia 6 września 2001 r. nie tylko mieszkaniec danej gminy czy powiatu może na takich zebraniach i posiedzeniach uczestniczyć. Takie prawo przysługuje „każdemu”,  więc mieszkańcy innych gmin, innych miejscowości, czy krajów również mogą w takich posiedzeniach brać udział.

Dostęp do określonych informacji może być jednak ograniczony przez status gminy. Zmiany w zasadach dostępu do informacji mogą wynikać z odmiennych zasad funkcjonowania jednostki. Mogą być określone godziny, w jakich można przeglądać dane dokumenty. Może być również zdefiniowana osoba odpowiedzialna za udostępnianie.