Prace legislacyjne
Przebieg prac legislacyjnych w Polsce określa Konstytucja oraz regulamin Sejmu i Senatu.
Jako początek procesu legislacyjnego uznaje się zgłoszenie inicjatywy legislacyjnej przez odpowiednie organy lub instytucje i grupy. W Polsce, inicjatywę legislacyjną może zgłosić:
- Prezydent RP
- Rada Ministrów
- Senat
- min. 15 posłów
- Komisja Sejmowa
- co najmniej 100 tysięcy obywatel
Prace legislacyjne – SEJM
Każdy projekt ustawy ma nadawany numer druku i jest rozpatrywany na posiedzeniach Sejmu w trzech czytaniach. Jeśli podczas któregoś z czytań projekt zostaje odrzucony, nie wraca już na obrady. Jeśli projekt ustawy ma status ustaw pilnych – rozpatrywany jest w dwóch czytaniach. Pierwsze z nich może odbyć się podczas obrad komisji sejmowych ( jeśli ustawa nie dotyczy Konstytucji, praw obywatelskich, wyborczych, spraw budżetu i podatków). Komisja po obradach opracowuje sprawozdanie w którym proponuje poprawki, przyjęcie projektu bez poprawek, lub odrzucenie projektu. Drugie czytanie to przedstawienie Sejmowi wniosków komisji. Prowadzona jest też debata, zadawane są pytania do wnioskodawców i zgłaszane są kolejne poprawki. Trzecie czytanie składa się z analizy dodatkowego sprawozdania komisji z obrad po drugim czytaniu i z głosowania. Głosowanie składa się z trzech części. Pierwsze głosowanie dotyczy odrzucenia projektu w całości. Drugie głosowanie to głosowanie nad poszczególnymi artykułami, a w pierwszej kolejności nad tymi do których zgłoszono poprawki. Trzecie głosowanie to głosowanie projektu w całości, uwzględniające zmiany wynikające z przegłosowanych poprawek.
Jeśli na sali jest co najmniej połowa ustawowej liczby posłów, ustawa może zostać przyjęta zwykłą większością głosów.
Prace legislacyjne – SENAT
Projekt ustawy, który został przygotowany i przegłosowany w Sejmie trafia do Senatu. Senat może zgłosić poprawki do ustawy, przyjąć ją w całości bez zmian lub w całości odrzucić. Jeśli Senat nie podejmie decyzji w sprawie projektu ustawy w ciągu 30 dni to ustawę uznaje się za przyjętą.
Gdy Senat zaproponuje poprawki do projektu, ustawa wraca do Sejmu, który te poprawki może odrzucić większością głosów (również przy obecności połowy ustawodawczej liczby posłów) lub zaakceptować. Zaakceptowane poprawki uwzględniane są w projekcie. W przypadku gdy Senat odrzuci projekt ustawy a Sejm ten wniosek zaakceptuje – proces ustawodawczy zostaje zakończony – ustawa jest odrzucona.
Prace legislacyjne – PREZYDENT
Uchwalona ustawa kierowana jest do podpisu Prezydenta RP. Prezydent w ciągu 21 dni zarządza, by ustawę ogłoszono w Dzienniku Ustaw RP.
Zanim jednak Prezydent podpisze ustawę może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego o sprawdzenie zgodności zapisów ustawy w Konstytucją. Gdy Trybunał uzna, że ustawa nie jest zgodna z Konstytucją Prezydent odmawia jej podpisania. Może się okazać, że tylko niektóre zapisy kolidują z zapisami Konstytucji i wtedy Prezydent podpisuje ustawę z pominięciem przepisów wskazanych przez Trybunał jako niezgodne, lub zwraca ustawę do Sejmu, celem poprawienia jej zapisów.
Prezydent RP może też odmówić podpisania ustawy ( z wyjątkiem ustawy budżetowej i ustawy zmieniającej Konstytucję) i w ciągu miesiąca przekazać ją do Sejmu w celu ponownego rozpatrzenia. W takiej sytuacji, by ponownie uchwalić ustawę wymagana jest zgoda 3/5 głosów przy obecności połowy ustawowej liczby posłów. Wtedy prezydent RP ma obowiązek podpisać ją w ciągu 7 dni, a Prezes Rady Ministrów zarządza jej publikację w Dzienniku Ustaw. Jeżeli ustawa nie zostanie ponownie uchwalona, postępowanie ustawodawcze jest zakończone, a ustawa odrzucona.